Gothic

Nếu cố gắng tóm gọn dòng văn hóa gothic một cách ngắn nhất có thể, người ta thường nghĩ ngay tới hai chữ, đen tối và ảm đạm. Và ngay ở những đặc điểm này, Marilyn Manson đã tách mình ra khỏi gothic. Nhạc của Marilyn Manson có thể đen tối, nhưng nó luôn có một chút cục cằn và cuồng loạn chứ hiếm khi nào chùn buồn.

Tuy nhiên, đó chỉ là cách hiểu dành cho những người có cái nhìn không thực sự nghiêm túc với gothic. Đối với nhiều fan nghe rock, gothic đơn thuần là một nhánh con của Doom Metal. Thực sự phong cách gothic ( hay còn gọi là chủ nghĩa gothic) đã có nguồn gốc từ hơn 800 năm trước, và đạt thành công rực rỡ trong khoảng 300 năm trước khi nhường chỗ cho Chủ nghĩa Phục hưng.

Những thành tựu quan trọng của chủ nghĩa gothic trong thời kì này tập trung chủ yếu ở kiến trúc với các công trình nhà thờ và thánh đường ở Ý và Pháp. Và đại diện nổi tiếng nhất có lẽ là nhà thờ Đức Bà ở Paris, ít nhất là qua tác phẩm “Thằng gù ở nhà thờ Đức Bà” cua Victor Hugo. Điểm đặc trưng của kiến trúc gothic là mái vòm đầu nhọn với những trụ tường liên tiếp nhau, cùng với những hình ảnh mang màu sắc tang thương và phẫn nộ trên những bức tranh tường.

Còn trong hội họa, những tác phẩm theo trường phái gothic cũng đều tỏ ra ũ rũ, u ám và chứa đựng nhiều cảm xúc phức tạp hơn các thời kì trước. Tuy nhiên sau đó, văn hóa gothic dần làn tụi để dành chỗ cho thời kì rực rỡ của chủ nghĩa Phục Hưng

Những đặc trưng của phong cách gothic đã ghi đậm dấu ấn lên kiến trúc và hội họa, và nó cũng không tránh khỏi sự tác động lên hai lĩnh vực sáng tạo muôn đời, văn học và thời trang Khi con người ta đã chán với triết lý hoàn mỹ nhưng giả tạo của chủ nghĩa Phục Hưng, người ta có xu hướng tìm về những góc khuất đôi khi méo mó nhưng tồn tại rất thực trong tâm hồn. Đó chính là tiền đề cho sự quay lại của văn hóa gothic vào thế kỉ 18-19.

Trong thời trang, đó là những trang phục mà thoạt nhìn người ta có thể cho là lập dị. Những bộ trang phục sẫm màu, đôi khi bệnh hoạn và buông thả trong cách phục sức. Mang váy dài, đeo mạng che mặt, tạo những kiểu tóc cầu kỳ, kẻ mắt đậm, sơn móng tay đen cùng với những phục trang vay mượn theo phong cách Nữ hoành Anh là những đặc trưng của thời trang gothic. Tuy nhiên, những vẻ bề ngoài quái dị đó nhằm ục đích thể hiện nội tâm đầy phức tạp của họ chứ tuyệt đối không phải là những sự sao chép bắt chước rỗng tuếch chỉ nhằm mục đích gây sốc.

Còn trên mảnh đất màu mỡ của văn học, Gothic đã tìm được khu vườn của riêng mình, đó chính là thể loại kinh dị với những tác phẩm thực sự khiến người ta rợn người và nhìn lại của những tác giả như Edgar Allan Poe hay Bram Stoker. Sử dụng những điều kỳ bí, năng lượng siêu nhiên, ma quái, cái chết, sự đau đớn, sự sợ hãi… làm chất liệu sáng tác cùng với ngôn ngữ cường điệu, tự trào để đưa cảm xúc đạt tới tột độ, văn học gothic như muốn chống lại tất cả những ràng buộc con người như tôn giáo, thời đại, xã hội và cả sự yếu đuối, bất lực của con người. Với những đóng góp đặc biệt như vậy, dòng văn học gothic xứng đáng có được một chỗ đứng vững chắc trong dòng chảy văn học thế giới.

Tới đầu thập niên 70 của thế kỉ 20, khi con người đã quá chán ngán với sự thừa thãi vật chất nhưng lạnh lẽo tình người của nền văn minh hậu hiện đại, như một quy luật tất yếu, một số người lại đắm chìm trong thế giới nội quan của gothic. Lần này, gothic tấn công mạnh mẽ sang âm nhạc, nơi mà con người có thể dễ dàng bộc lộ và chia sẻ suy nghĩ của mình nhất, đặc biệt là với rock. Trong thời kì phôi thai, âm nhạc gothic còn mang nhiều lẫn lộn của nhiều thể loại khác như punk, death, doom…nhưng sau đó gothic đã phát triển mạnh mẽ và chia ra thành hai nhánh nhỏ nữa là gothic metal và gothic rock

Bắt nguồn từ dòng nhạc punk và post-punk những năm 70, tới đầu những năm 80 gothic rock đã có bước chuyển mình và trở thành thể loại riêng. Trái ngược với sự gây hấn vô chính phủ của punk, gothic lại lấy đề tài từ những tác phẩm văn học kinh dị gothic, từ chủ nghĩa lãng mạn, chủ nghĩa hiện sinh…

Về cơ bản, có thể chia gothic rock thành ba thời kì với mỗi thời kì đều có những đại diện tiêu biểu. Tuy nhiên những đặc điểm chung về âm nhạc của gothic là không thay đổi. Tiếng guitar mặc dù nhanh nhưng vẫn rất sạch xen lẫn trong các đoạn chorus, flanging, delay….được các band như Bauhaus hay The Cure sử dụng triệt để. Những âm thanh của punk được loại bỏ dần, trong khi những giai điệu trúc trắc lại được nhấn mạnh. Kiểu đánh Phrygian khiến cho ca khúc trở nên ám ảnh và gây nên những tâm trạng mâu thuẫn trong khi tiếng bass đánh thật nặng tạo thành không khí ảm đạm và ngột ngạt của tác phẩm. Trong khi đó, với những mặt trống căng tức hoặc những bộ trống máy, nhịp điệu của tác phẩm được đẩy lên mức tối đa Tới những năm 90, gothic còn chịu ảnh hưởng của hard rock thể hiện qua các album của Sister of Mercy hay The Wake.

Những người tiên phong cho gothic rock chính là Joy Divison và Siouxsies & The Banshees ở Anh. Xuất phát điểm là những post-punk band, nhưng tới khoản năm 78, 79 cả hai nhóm đều cho ra đời những album bị ảnh hưởng nặng của goth với những âm thanh ám ảnh, lời bài hát u tối cùng với cách ăn mặc theo thời trang gothic (đã nói ở trên). Tiếp theo sau thành công bước đầu của hai nhóm trên là sự xuất hiện của hàng loạt band như Bauhaus, Sister of Mercy… . Kể từ đó hàng loạt punk và post-punk band như Echo and the Bunny Men, The Damned…bước sang chân trời mới gothic. Trong khi đó ở Mỹ, Úc và phần còn lại của châu Âu, các band nhạc khác tiến hành hàng loạt thể nghiệm với gothic. Điều dễ nhận thấy ở các band thời kì này là đều nhất nhật thể hiện thời trang gothic bằng các kiểu hóa trang ma quái mặc dù trong cách chơi nhạc vẫn còn nhiều lúng túng. Như Siouxsies, sau album Nocturne, họ bắt đầu chuyển qua chơi theo phong cách alternative với nhiều âm thanh điện tử.

Bước vào những năm 1985, gothic phát triển mạnh mẽ ở cả Anh và Mỹ, đánh dấu giai đoạn thứ hai cho gothic rock. Âm nhạc phát triển mạnh mẽ với sự giao thoa cùng industrial music, bên cạnh đó, nó còn kích cầu cho sự ra đời của hàng loạt tạp chí và câu lạc bộ về gothic. Vào thời điểm này, gothic thực sự đã trở thành một trào lưu trên toàn thế giới.

Bắt đầu từ năm 1995, khi industrial music can thiệp quá sâu ào gothic, gothic rock bắt đầu xuống dốc. Những câu lạc bộ goth dần trở thành vũ trường, những âm thanh điện tử được cổ súy tối đa dẫn đến hậu quả tất yếu là tiếng vocal và guitar bị bóp méo và tắt lịm. Goth hiện đại đã không còn là goth nữa, nó trở thành những âm thanh goth đã được điều chỉnh kỹ lưỡng trong phòng thu. Những người yêu mến gothic rock hoặc tìm về với gothic rock nguyên chất thời xa xưa hoặc chờ đợi một nhân tố mới nào đó trong những nhóm underground sẽ tạo được sự thay đổi và đưa gothic rock trở về với thời hoàng kim xa xưa…

Ca sĩ lắm tài nhiều tật Marilyn Manson cũng là một ca sĩ xuất hiện trong thời kì thứ 3 này. Trái với dư luận thường liên hệ Marilyn Manson với gothic, ca sĩ này thực sự không phải là một ca sĩ theo dòng gothic rock đúng nghĩa. Marilyn Manson thường được dư luận cho rằng là một người theo đạo Satan và đã được phong tước bởi người sáng lập đạo Satan, Anton Lavey. Nhiều fan của anh còn gọi anh là Đức cha Marilyn Manson. Nhưng thực tế đó chỉ là những việc làm hoàn toàn tự ý của Anton Lavey. VÀ khi nhiều người còn đánh đồng Goth với chủ nghĩa Satan, người ta còn cho Marilyn Manson là đại diện đáng giá của dòng gothic. Thực sự thì có một vài người theo đạo Satan đồng thời theo chủ nghĩa Gothic, nhưng nó chỉ chiếm một số lượng rất ít ỏi.

Gothic metal, cũng như các thể loại khác của metal, ít khi nào có vị trí chính thống trong dòng chảy chính của âm nhạc vốn thường đánh giá qua số dĩa bán ra và khả năng đại chúng, nhưng nó luôn là một cơn sóng ngầm mạnh mẽ thu hút sự đam mê của rất nhiều rockfan. Gothic metal thường được xếp là một nhánh nhỏ của doom metal, nhưng với những gì đã thể hiện, nó xứng đáng có một vị trí trang trọng hơn trong làng metal

Một điểm nổi bật dễ nhận thấy ở gothic metal chính là có tới 2 giọng ca chính (thường là 1 nam 1nữ), sự xuất hiện của keyboard và ascoutic guitar. Tay guitar lead và ascoutic guitar thường được dùng để chơi giai điệu chính, trong khi guitar bass lại thường được dùng để chơi những âm thanh trầm như trong doom metal kết hợp với sự giận dữ của black và death. Khác với các thể loại khác, trong gothic metal keyboard giữ một vai trò khá quan trọng. Đôi khi keyboard đảm nhiệm vị trí của 1 trong 2 cây guitar lead hoặc rhythm, đôi khi nó lại được dùng để thể hiện âm thanh của nhiều nhạc cụ khác nhau thuộc bộ hơi hoặc bộ dây. Do đó, keyboard và bass là hai nhạc cụ chính góp phần điều chỉnh cảm xúc chính của bài hát

Cũng như gothic rock, về nội dung gothic metal chịu ảnh hưởng sâu sắc từ văn hóa gothic với những câu truyện lãng mạn, thần tiên và kết thúc trong bi kịch. Ngoài ra, gothic metal cũng có một đặc điểm tương tự power metal khi đa phần các album đều được làm theo dạng concept chứ không phải là những bài hát riêng lẻ, rời rạc. Điều đó góp phần tạo nên cảm hứng liền mạch cho các nghệ sĩ tung hoành thể hiện. Mô hình 2 vocal cũng rất thường gặp với giọng nam tương tự như trong death metal và còn lại là giọng nữ cao thiên thần

Gothic metal mất gần 10 năm để dò dẫm đường đi của mình, và dù cách chơi của Christian Death hay Celtic Frost còn mang đậm chất death nhưng họ đã có công lớn trong việc mở đường cho sự xuất hiện và khẳng định của hàng loạt những band trẻ vào những năm 90. Ở miền Bắc nước Anh xuất hiện những tên tuổi như My Dying Bride, Anathema, còn ở vùng Scandinavia lạnh giá vốn là lãnh địa của death và black thì nay lại xuất hiện thêm những tên tuổi gothic metal như Moonspell hay Theatre of Tragedy. Đây cũng là thời điểm đánh dấu sự thoát thai thực sự của gothic metal ra khỏi ảnh hưởng của death metal cũng như gothic rock. Thêm vào giọng ca nữ cùng với những chất liệu cổ điển trong khi loại bớt những ảnh hưởng của gothic rock đã giúp họ tự tin hơn trên con đường đã lựa chọn.

Sự sáng tạo của những nghệ sĩ gothic được thể hiện đến mức tối đa khi họ khai sinh ra hẳn một thể loại mới, symphonic metal. Đó là sân chơi của những ca sĩ nữ hát giọng opera, của những dàn giao hưởng tạo không khí hùng vĩ, của những ngón guitar điêu luyện làm chất ngất người nghe, tất cả đã tái hiện lại một không khí Trung cổ đầy bi thương nhưng cũng không kém phần hào hùng. Thật khó để chọn ra một đại diện xuất sắc nhất trong rừng anh tài, nhưng với những gì đã làm được, Sharon den Adel cùng với band Within Temptation hoàn toàn có thể ghi tên mình vào lịch sử metal như một mốc son đáng nhớ

Dù đã phải chịu không ít những sự khen chê rất trái ngược nhau của dư luận, người ta vẫn không thể nào phủ nhận được sự ảnh hưởng rộng lớn của gothic trên nhiều lĩnh vực rộng khắp của văn hóa. Trong thời đại ngày nay, người ta vẫn có thể bắt gặp ngày đêm những công trình xây mới theo phong cách gothic từ Âu sang Á, những âm thanh gothic có thể dù còn khá lạ lẫm nhưng chắc chắn sẽ gây không ít sự thu hút đang và sẽ vang lên ở cả những vùng đất mới, ngoài những lãnh địa mà nó thống trị và phát triển hàng trăm năm nay, và biết đâu, là cả Việt Nam. Nỗ lực đưa gothic lại gần với công chúng Việt của ekip BeMedia với album của Thủy Tiên là vô cùng đáng khích lệ.

Chắc chắn rằng trong thời đại này và những thời đại sau nữa, khi thờ ơ với nhưng phù du của cuộc sống vật chất xa hoa, người ta sẽ lại tìm đến gothic như một chốn để nói thật với lòng.

By goldscors